Stratejik Çevresel Değerlendirme Çalıştayı

13-14 Mayıs 2010 tarihinde Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi İ.Akif Kansu Toplantı Salonunda Çukurova Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü ve TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Adana Şubesi tarafından, TÜBİTAK desteğiyle"Uluslararası Katılımlı Stratejik Çevresel Değerlendirme Çalıştayı" düzenlenecektir.

Stratejik Çevresel Değerlendirme (SÇD); önerilen herhangi bir politika, plan veya programa ilişkin olası çevresel sonuçların, ekonomik ve sosyal faktörlerin de dikkate alınarak değerlendirildiği sistematik bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, sürdürülebilir kalkınmanın uygulamaya dönük en etkili araçlarından biri olarak da ifade edilebilir. 

SÇD, proje düzeyinde yapılan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)‘nin süreç içerisinde ortaya çıkan eksiklikleri sonucunda, daha kapsamlı bir değerlendirme sistemi olarak geliştirilmiştir. Çevre sorunlarına yönelik en önemli "önleyici politika" araçlarından biri olan ve fiziksel projelere uygulanan ÇED, yaklaşık kırk yıldır birçok ülkede etkin bir şekilde uygulanmaktadır. Ancak, proje düzeyinde yapılan etki değerlendirme sisteminin günümüzde halen çevresel sorunların önlenmesindeki önemli katkısına rağmen, yeni beklentileri karşılama etkinliğinin sağlanması ve uygulama alanlarının genişletilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Yasal SÇD uygulamaları genellikle gelişmiş ülkelerde görülmekle birlikte, Türkiye gibi ülkesel ölçekte kalkınma süreci devam eden ülkeler için, sürdürülebilir kalkınma ilkeleriyle içselleştirilecek SÇD uygulamaları büyük öneme sahiptir. Ülkemiz için konunun diğer bir önemi ise Avrupa Birliği‘ne girme sürecinde değerlendirilebilir. Türkiye bu sürecin başlatılmasından bu yana siyasi, ekonomik ve hukuksal düzenlemeleri AB müktesebatıyla uyumlaştırma konusunda oldukça önemli bir çaba sarf etmektedir. Avrupa Birliği‘nin 27 Haziran 2001 tarihli SÇD ile ilgili yönergesinin ardından bu konuyla ilgili çalışmalar ülkemizde de ivme kazanmıştır. 26.04.2006 tarihinde değiştirilen Çevre Kanunu‘nun 10. maddesinde, SÇD ile ilgili usul ve esasların çıkarılacak SÇD Yönetmeliği‘nde yer alacağı belirtilerek, yönetmeliğin çıkarılması konusunda önemli bir adım atılmıştır.

AB ile uyum çalışmaları çerçevesinde, 21 Aralık 2009 tarihinde "Çevre" konusu müzakerelere açılmıştır. Bu nedenle, 2010 yılı içerisinde konunun yasal boyutta tartışılmasının hız kazanması beklenmektedir. Ancak, SÇD‘nin ülkemizin yasal sistemiyle uyumlu hale getirilmesinde, uygulama alanları ve süreçleri ile ilgili soru işaretleri bulunmaktadır. SÇD‘nin yasallaştığı ülkelerdeki uyum süreçleri incelendiğinde, ülkemiz için ilgili yönetmeliğin hazırlanmasının zorlu bir süreç olacağı ifade edilebilir.

Gelişmiş ülkelerdeki SÇD uygulamaları ile ilgili deneyimler göstermiştir ki; SÇD‘nin alan kullanım planları başta olmak üzere farklı alanlardaki uygulamalarında zaman zaman zorluklar ve sorunlarla karşılaşılmaktadır. Ayrıca, ülkeler arasındaki; 

  -        Planlama hiyerarşisinin,

-        Plan tiplerinin,

-        Plan hazırlama süreçlerinin ve

-        Plan tipleri ile ilgili karar verme süreçlerinin farklılığına bağlı olarak, SÇD uygulamaları da ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bu nedenle SÇD‘yi yasal sistemlerine aktarmış olan ya da uyum çalışmaları devam eden ülkeler, her uygulama alanına yönelik kendi ülkelerindeki yasal ve yönetsel konularla uyumlu uygulama süreçlerini oluşturmak zorundadır. 

Çalıştayda, ülkemizdeki planlama sistemleri dikkate alınarak SÇD‘nin uygulama alanlarının, yöntemlerinin ve yasallaştırılması sürecinde karşılaşılacak olası sorunların farklı ülkelerden, kurum ve kuruluşlardan katılımcılarla tartışılması ve çözüm önerilerinin üretilmesi hedeflenmektedir.

Doç. Dr. Nuriye PEKER SAY